Historia Pawonkowa nierozerwalnie związana jest z historią miejscowego kościoła. Pierwszy drewniany - modrzewiowy kościół w Pawonkowie istniał już w 1376 roku.

Po pożarze wzniesiono następny ok. 1500 roku, który dotrwał do końca XVIII w. Do parafii należały miejscowości Pludry, Pietraszów, Zawadzkie, Łagiewniki Małe, Skrzydłowice i Dzielna. Pierwszym proboszczem o którym istnieje zapis w dokumentach parafialnych jest ksiądz proboszcz Jerzy Częstochomista. W XVII wieku fundatorem kościoła był ówczesny właściciel części Pawonkowa von Lassota, który miał decydujący głos w sprawie obsadzenia ówczesnej parafii.

Obecny kościół w Pawonkowie został wybudowany w latach 1806 1809. Głównymi fundatorami kościoła byli właściciele tutejszych dóbr ziemskich rodzina Thaer.

Pierwszym proboszczem nowego kościoła był ksiądz Józef Beder. Kościół poświęcono 12 września 1812 roku i po dziś dzień służy miejscowej ludności. Nieco później (ok. 1883 rok) dobudowano wysoką wieżę, która nadaje budowli późnoklasycystyczny charakter. Szkic projektu wieży wraz z kościołem i jego otoczeniem zachował się w dokumentach parafialnych. Szkic elewacji kościoła z roku 1898

W tym samym stylu wybudowano w 1831 roku plebanię. Elementy stolarki drzwiowej zachowały się przez prawie 200 lat. Za plebanią znajduje się budynek gospodarczy posiadający stare belki z datami 1690 i 1768.

Najstarsze zapisy w księgach parafialnych dotyczą przełomu XVIII i XIX wieku, podają:

• 26.IV. 1734 pogrzeb,
• 3. XII. 1765 chrzest,
• 13. VIII. 1827 ślub.

Obraz świętej Katarzyny znajdujący się w ołtarzu głównym pochodzi z 1806 roku. Namalował go Karol Fryderyk Held. Autor pochodził ze znanej niemieckiej rodziny malarzy i architektów. Kościół posiada też barowy kielich z XVII wieku, który został zakupiony w roku 1807 od jezuitów z Nysy oraz monstrancję

Na placu kościelnym po lewej stronie znajduje się również mogiła ziemna, która świadczy o tym, iż teren ten był niegdyś przykościelnym cmentarzem .prawdopodobnie do KońcaXIX wieku chowano tam zmarłych.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje iż w 1869 roku parafia Pawonków liczyła:

• 3469 katolików,
• 43 ewangelików,
• 14 izraelitów

Posługę duszpasterską od roku 1550 pełniło 31 kapłanów. Najdłużej, bo od 1666 do 1714 czyli 47 lat proboszczem był ksiądz Paweł Ferdynand Rzemcik., który zmarł w 85 roku życia. W latach od 1873 do 1877 Księdzem proboszczem tutejszej parafii był Franciszek Richter, który został usunięty na podstawie ustawy majowej Bismarka. Ustawa zakładała podporządkowanie kościoła władzom. Od roku 1877 do 1883 czyli przez ponad sześć lat parafia pozbawiona była duszpasterza.

.

Pisząc o dziejach kościoła należy wspomnieć o pochodzącym z Pawonkowa Janie Teofilu Strachowitzu. Urodził się w 1674 roku jako syn właściciela części dóbr Pawonkowa. Po ukończeniu studiów teologicznych w Wiedniu przyjął święcenia kapłańskie w 1700 roku. Jedenaście lat później został proboszczem parafii lublinieckiej pod wezwaniem św. Mikołaja. W czasie proboszczowania ksiądz Strachowitz zbudował nową plebanię oraz naprawił obiekty folwarczne, na co wydał z własnych zasobów 509 talarów, a magistrat miasta dołożył 30 talarów. W 1716 roku objął stanowisko dziekana nowo utworzonego dekanatu lublinieckiego, do którego przeniesiono parafię pawonkowską. Wszystkie dokumenty, które stworzył Jan Teofil Starchowitz w swej służbie kapłańskiej spisał w języku polskim.

U schyłku XIX wieku powstał cmentarz pawonkowski. Najstarszy zachowany grób pochodzi z roku 1901 i ma tablicę z epitafium spisanym po polsku, choć na innych grobach są tablice z elementami gotyckiej niemczyzny. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła grobów przeniesionych z przykościelnego cmentarza

Jest tutaj kilka wyjątkowych mogił, które są miejscami pamięci narodowej:

• Grób żołnierza Wojska Polskiego z 74 Pułku Piechoty z Lublińca „Jan Błotnicki”.
• Mogiła uczestnika powstań śląskich „Kurda Augustyn”
• Mogiła dwóch antyfaszystów „Joseph Gieffer i Rudolf Gyptner”.
• Mogiła „Roch Krupierz”

W czasie proboszczowania księdza Józefa Hachuskiego do Pawonkowa sprowadzono dwie Siostry Elżbietanki. Inicjatorką sprowadzenia ich z Lublińca w 1907 roku, była pani Tkaczowa ówczesna właścicielka części dóbr Pawonkowa. Zanim wybudowano dla nich dom, wynajmowały mieszkanie u pana Franciszka Grabińskiego. Swą działalność rozpoczęły od założenia przedszkola oraz pomocy na rzecz ubogich mieszkańców wsi. W 1934 roku ksiądz Franciszek Florek zakupił od pana Fideloka parcelę, na której w 1935 roku wybudowano przez mieszkańców Pawonkowa dom dla sióstr.

Wprowadziły się do niego już w październiku 1935 roku. W czasie okupacji siostry zakonne zostały wysiedlone z klasztoru, który został przeznaczony na punkt pomocy sanitarnej urzędowała tam pielęgniarka (w języku niemieckim zwana Schwester ). Siostry przeprowadziły się do wolnego domu tzw. „wycugu” (domu dożywotniego utrzymania) dom ten znajdował się przy obecnej ulicy Damrota za posesją pana Wicharego.

HISTORIA KOŚCIOŁA PARAFII pw. Św. KATARZYNY

W "Księdze uposażeń biskupa wrocławskiego" z 1305 r. jest wzmianka o Pawonkowie, jako miejscowości zobowiązanej do płacenia dziesięciny na rzecz biskupa wrocławskiego. Napisano, że na terenie parafii o obszarze 34 km2 zamieszkiwało 210 dusz.

Pierwszy kościół w Pawonkowie wybudowany został już w 1376 roku, miał murowane prezbiterium i nawę z drzewa modrzewiowego . Kościół ów spłonął. Nowy kościół wzniesiono około 1500 roku. Fundatorem kościoła był ówczesny właściciel części Pawonkowa von Lassota. Kościół ten dotrwał do końca XVII w.

Do parafii należały miejscowości: Pludry, Pietraszów, Zawadzkie, Łagiewniki Małe, Skrzydłowice, Kośmidry, Gwoździany i Dzielna. Pierwszym proboszczem, o którym istnieje zapis w dokumentach parafialnych był ks. proboszcz Jerzy Częstochomista.

Obecny kościół w Pawonkowie został wybudowany w miejscu poprzedniego, w latach 1806 -1809. Świątynia jest orientowana (tzn. prezbiterium skierowana ku wschodowi) Głównymi fundatoram kościoła była rodzina Ther - właściciele tutejszych dóbr ziemskich..

Świątynia początkowo miała być dla ewangielików, ale w czasie budowy, fundatorzy jako jedyna rodzina o tym wyznaniu , zdecydowała że kościół przeznaczony będzie dla wyznawców katolicyzmu.

Pierwszym proboszczem nowego kościoła był ks. Józef Beder. Kościół poświęcono 12 września 1811 roku, a konsekrowano 22 września 1816 roku. Elementy stolarki drzwiowej zachowały się przez prawie 200 lat. Nieco później (ok. 1883 rok) dobudowano wysoką wieżę, która nadaje budowli późno klasycystyczny charakter. Szkic projektu wieży wraz z kościołem i jego otoczeniem zachował się w dokumentach parafialnych. W tym samym stylu wybudowano w 1831 roku plebanię. Za plebanią znajduje się budynek gospodarczy posiadający stare belki z datami 1690 i 1768.

Kościół jest pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Obraz znajdujący się w nastawie ołtarzowej pochodzi z 1806 roku. Namalował go Karol Fryderyk Held. Autor pochodził ze znanej niemieckiej rodziny malarzy i architektów. Kościół posiada też barokowy kielich z XIX wieku, który został zakupiony w roku 1807 od jezuitów z Nysy oraz monstrancję.

Na placu kościelnym po lewej stronie znajduje się mogiła ziemna w której złożono szczątki zmarłych zebrane z przykościelnego cmentarza, na którym do końca XIX wieku chowano zmarłych.

Teren Parafii Pawonkowskiej w 1869 roku zamieszkiwało: 3469 katolików, 43 ewangelików, 14 izraelitów

U schyłku XIX wieku powstał nowy cmentarz. Najstarszy zachowany grób pochodzi z roku 1901 i ma tablicę z epitafium spisanym po polsku, choć na innych grobach są tablice z elementami gotyckiej niemczyzny.

W 1907 roku, gdy duszpasterzem był ks. Józef Hachulski, do parafii przybyły Siostry Elżbietanki. Początkowo wynajmowały mieszkanie w domu stolarza Franciszka Grabińskiego. W 1935 roku, za czasów ks. Franciszka Florka, wybudowano klasztor dla sióstr.

Po plebiscycie w 1921 roku i podziale Górnego Śląska, granica państwowa przebiegała przez teren parafii. W efekcie cześć parafian z Koszwic, Łagiewnik Małych, Skrzydłowic, Pluder, Pietraszowa, Gwoździan i Dzielnej, znalazła się na terenie innego państwa niż kościół i na nabożeństwa przychodziła za okazaniem specjalnych przepustek.

W latach 70 ubiegłego wieku za ks. proboszcza Oswalda Niedzieli wykonano prace remontowo-konserwacyjne kościoła. Podczas tych prac odkryto, że obraz św. Katarzyny kryje pod sobą autentyk z roku 1806. Ołtarz, kolumny, ołtarze boczne , chrzcielnica, ambona i balaski były ciemnobrązowe z ozdobami złoconymi. Przemalowano na kolor biały. Dobudowano także łuk dzielący prezbiterium z nawą na wniosek konserwatorów i namalowano świętych Piotra i Pawła.

Za czasów proboszczowania ks. Józefa Kurażko w roku 1996 zmieniono na kościele pokrycie dachu oraz w roku 1999 zakończono budowę domu przedpogrzebowego. W dniu 11 sierpnia 1996 rok parafię nawiedziła kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.

Źródło: parafia w Pawonkowie